عراق در آستانه یک انتخابات سرنوشتساز | آیا رویای استقلال از ایران و آمریکا به واقعیت بدل میشود؟
رویداد۲۴ | عراق سهشنبه پیش رو وارد یکی از حساسترین انتخابات سالهای اخیر میشود؛ انتخاباتی که از یک سو تعیینکننده ترکیب پارلمان و دولت آینده بغداد است و از سوی دیگر، تعیین کننده موازنه قدرت میان ایران و ایالات متحده در منطقه.
وال استریت ژورنال در گزارشی می گوید السودانی نخست وزیر عراق سعی دارد با شعار استقلال از ایران و آمریکا در این انتخابات مشارکت کند. این رسانه دز گزارشی نوشت: کمتر عراقیای به اندازهٔ محمد شیاع السودانی، نخستوزیر عراق، هم از حملهٔ ۲۰۰۳ آمریکا و هم از خیزش بعدی نفوذ ایران در بغداد استقبال کرده است. او ۱۰ ساله بود که پدرش بهدلیل عضویت در یک حزب سیاسی همسو با ایران، بهدست رژیم صدام حسین اعدام شد. السودانی هنوز از مداخلهٔ آمریکا که به سرنگونی صدام حسین انجامید تمجید میکند، هرچند نخستوزیری خود را مدیون احزاب شیعهٔ همسو با ایران می داند.
امروز که السودانیِ ۵۵ ساله برای دور دوم نخستوزیریِ تلاش می کند و از تلاشهایی برای بازپسگیری حدّی از استقلال از واشنگتن و تهران سخن میگوید، بدون آنکه پیوندهای بغداد با هیچیک از این دو پشتیبان قدرتمند را قربانی کند. بسیاری این هدف را ناممکن میدانند، و معتقدند در عراق دوقطبی، ممکن است چنین شعارهایی رأیآور هم نباشد.
السودانی در سه سال زمامداریاش بر سه دستاورد عمدهٔ سیاسی تاکید داشته است: سال گذشته برای خروج نهایی نیروهای رزمی آمریکا مذاکره کرد؛ عراق را از جنگ ایران و اسرائیل دور نگه داشت؛ و با استفاده از قیمتهای بالای نفت در اوایل دورهاش، رونق ساختوسازی به راه انداخت که اشتغال را افزایش داد و چرخهٔ ناآرامیهای مدنی کشور را مهار کرد.
السودانی در گفتوگو با والاستریت ژورنال گفت: «اکنون امنیت، ثبات و همسازی اجتماعی برقرار است»، تغییری چشمگیر برای کشوری که در دو دههٔ گذشته میدانِ نزاع قدرتهای خارجی و نیروهای داخلی متعارض بوده است.
اکنون این پرسشها مطرح است که آیا ایران در حال از دست دادن نفوذ خود در عراق، آخرین متحد عمدهاش در منطقه است، و آیا دولت ترامپ آنقدر درگیر منازعات اوکراین، غزه و ونزوئلاست که نتواند نفوذ دیرینهٔ خود بر عراق را اعمال کند؟
السودانی گفته ایران «کشور همسایهای است که با آن روابط دوستانه داریم. اما قطعاً این دوستی به قیمت تصمیمات ملی ما و منافع عراق و عراقیها نخواهد بود.»
دربارهٔ ایالات متحده، السودانی گفت میخواهد «ماهیت رابطه امنیتی نباشد، بلکه اقتصادی و تجاری باشد تا به سود هر دو کشور تمام شود.»
او گفت: «ما بر رابطهای مبتنی بر احترام متقابل، احترام به حاکمیت عراق و منافع مشترک حرص داریم.»
تحلیلگران سیاسی میگویند مسیر السودانی دشوار است.
بیشتر بخوانید:
نیروهای مورد حمایت ایران چگونه بر اقتصاد عراق مسلط شدند؟
ایران در دریافت بدهیهایش از عراق چقدر ضرر کرده است؟
آیا عراق قصد بیرون کردن آمریکاییها را دارد؟
واشنگتن همچنان نزدیکترین شریک امنیتی بغداد و تأمینکنندهٔ اصلی تسلیحات آن است. دولت ترامپ با امکان تحریمهای مالی مرتبط با گروههای مسلح همسو با ایران، اهرم نفوذ چشمگیری بر عراق دارد. آمریکا چندین مورد از این گروهها را سازمانهای تروریستی معرفی کرده است.
ایران همچنان نیرویی قدرتمند در عراق باقی مانده است. نیروهای شبه نظامی مورد حمایت تهران ستون فقرات حضور ایران در آنجا هستند و نیروی سیاسی غالب، نوری المالکی، سیاستمدار همسو با ایران است که در سال ۲۰۰۶ نخستین نخستوزیر منتخب عراق شد.
تامر بداوی، پژوهشگر همکار در اندیشکدهٔ دفاعی بریتانیایی RUSI به وال استریت ژورنال گفته: «تا زمانی که گروههای مسلحِ همسو با ایران خودمختاری عملیاتی خود را حفظ کنند، هیچ دولتی نمیتواند بهطور واقعی از نفوذ ایران جدا شود.»
مقامهای آمریکایی زمانی که السودانی در اکتبر ۲۰۲۲ از گمنامی به نخستوزیری رسید، اندکی خوشبین بودند. او در ژانویهٔ ۲۰۲۳ در مصاحبهای با ژورنال خبرساز شد، وقتی گفت معتقد است برای شکست داعش حضور نیروهای آمریکایی در کشور لازم است—موضعی که با نظر متحدان سیاسی همسو با ایران که او را به قدرت رساندند در تضاد بود.
ماه گذشته، مارکو روبیو، وزیر خارجه، در تماسی با السودانی بار دیگر درخواستِ خلع سلاح گروه های شبه نظامی عراق را تکرار کرد. السودانی در مصاحبه گفت این گروه ها اکنون «یک نهاد رسمی امنیتی» هستند که از دستورات دولت تبعیت میکنند.
ترامپ ماه گذشته در شرمالشیخ مصر با السودانی دیدار کرد. السودانی گفت: «این یک دستگاه امنیتی است که دستورات را اجرا میکند. هیچ دخالتی در موضعگیری سیاسی ندارد.»
این گروه های شبه نظامی در طول جنگ ۱۲روزهٔ ایران و اسرائیل عمدتاً در حاشیه ماندند.
السودانی گفت: «ما کشورمان را از کشیده شدن به این جنگ دور کردیم. امروز عراق میدان درگیری نیست، بلکه گذرگاهی برای گفتوگو است.».
اما تحلیلگران عراقی گفتند السودانی عمدتاً در مهار این گروه ها ناکام بوده است. حیدر الشاکری، پژوهشگر برنامهٔ خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس (اندیشکدهای در لندن)، گفت: «این گروههای مسلح همچنان نفوذ سیاسی و اقتصادی دارند و دولت هنوز توان یا ارادهٔ کامل برای اجرای خلع سلاح گسترده را نشان نداده است.»
بنا بر گفتهٔ بداویِ تحلیلگر RUSI، السودانی با پشتیبانی ایران، با واگذاری قراردادهای دولتی به گروه های شبه نظامی را متقاعد کرد حملات به نیروهای آمریکا و دیگر کشورهای غربی را متوقف کنند. بداوی گفت: «السودانی دستاوردهای کوتاهمدتی کسب کرد، اما اجازه داد این گروهها در اقتصاد ریشهدارتر شوند.»
یکی از دستیاران السودانی گفت هیچ مدرکی دربارهٔ چنین ترتیباتی با میلیشاها وجود ندارد.
گسستِ روشن از ایران زمانی رخ داد که السودانی برای حضور در مراسم امضای آتشبس و معاملهٔ تبادل گروگانها در غزه که بهتازگی انجام شد، به شرمالشیخ مصر سفر کرد. این سفر با انتقاد مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه و ملیگرا، روبهرو شد که السودانی را به مشروعیتبخشی به اسرائیل متهم کرد.
انتخابات سهشنبه تکلیف رهبر بعدی عراق را مشخص نخواهد کرد. این انتخابات که دهها حزب سیاسی در آن حضور دارند، چانهزنیهای پشتپردهٔ شدیدی را دربارهٔ اینکه چه کسی نخستوزیر شود آغاز میکند—سمتی که در نظام تقسیم قدرت عراق همیشه به یک عضو حزب شیعه میرسد. واشنگتن و ایران همواره بخشی از این گفتوگوها هستند.
لاوک غفوری، تحلیلگر سیاسی عراقی، گفت: «ایران هرگز اجازه نمیدهد رهبر قدرتمندی در عراق سربرآورد. تعویض نخستوزیر هر چهار سال برای تهران ضروری است تا مطمئن شود هیچ فردی پایگاه هواداری نمیسازد یا محبوب نمیشود.»
السودانی حزب سیاسی خود را راهاندازی کرده، اما با وضعیتی غیرمعمول روبهروست: حزب او هنوز بخشی از چتر سیاسی بزرگترِ مالکی است. به گفتهٔ تحلیلگران، مالکی در تلاش است او را تضعیف کند.
تحلیلگران میگویند السودانی باید آنقدر کرسی در پارلمان به دست آورد که نشان دهد نمیتوان او را بهسادگی کنار زد—هدف دشواری.
السودانی گفت: «این یک ائتلاف ملی بزرگ است. بهواسطهٔ آنچه محقق کردهایم فرصت بزرگی داریم.»
آه کی گرفت؟؟
امیرکبیر؟؟
مصدق؟؟؟
یا سایر دلسوزان ایران پرست ؟؟؟
به چه روزهای سیاهی گرفتار شدیم حاکمیت بجای تمرکز به سرزمین تحت سلطه خود بفکر اطرافه....